Rak kostiju je jedan od najređih oblika karcinoma, ali se ipak javlja kod određenog broja ljudi svake godine.
Iako je njegov postotak u poređenju sa drugim vrstama raka relativno mali, ovaj oblik malignog oboljenja može imati ozbiljan uticaj na zdravlje, funkcionalnost i kvalitet života pacijenta. Rak kostiju može nastati u različitim delovima tela, ali najčešće pogađa karlicu, kao i dugačke kosti ekstremiteta, posebno ruke i noge. U nekim slučajevima, rak kostiju se može razviti i u kostima kičme ili u rebrima, ali ovo je mnogo ređe.
Srećom, benigni tumori kostiju mnogo su češći od malignih tumora, što je dobra vest jer većina tumora kostiju nije kancerogena. Stručnjaci sa renomiranih klinika, kao što je klinika Mejo, navode da su benigni tumori kostiju češći i obično imaju manje ozbiljne posledice na organizam nego maligne varijante. Međutim, to ne znači da maligne promene na kostima treba zanemariti, jer mogu biti vrlo ozbiljne i zahtevaju promptno medicinsko lečenje.
U medicinskoj terminologiji, rak kostiju se ne smatra istim kao i metastatske bolesti koje nastaju kada rak sa drugih delova tela, kao što su pluća, dojke ili prostata, metastazira i širi se na kosti. Takvi sekundarni oblici raka kostiju često su teži za lečenje i imaju lošiju prognozu. Prvi simptomi raka kostiju često uključuju bol i oticanje u pogođenim područjima, a u nekim slučajevima može doći i do sloma kosti zbog slabljenja njenog strukturalnog integriteta. Rak kostiju je ozbiljan, a rana dijagnoza i adekvatno lečenje su ključni za postizanje pozitivnih ishoda.
Najčešće metode lečenja raka kostiju uključuju hirurško odstranjivanje tumora, kao i primenu hemoterapije i zračenja, zavisno od tipa, stadijuma i specifičnosti karcinoma. U nekim slučajevima, hirurško uklanjanje zahvaćenog dela kosti je jedini način da se zaustavi širenje bolesti, dok u drugim slučajevima, hemoterapija ili zračenje mogu pomoći u smanjenju tumora pre nego što se pristupi operaciji. U slučaju kada operacija nije moguća, zračenje i hemoterapija mogu pomoći u kontroli rasta raka i poboljšanju kvaliteta života pacijenata.
Rak kostiju može se razviti na bilo kojoj kosti u telu, ali istraživanja su pokazala da se najčešće javlja na tzv. “dugim kostima”, što su kosti ruku i nogu, kao i na karlici. Takođe, postoje određeni oblici raka kostiju koji su češći u detinjstvu i adolescenciji, dok drugi oblici obično pogađaju odrasle osobe. Međutim, simptomi raka kostiju su generalno slični bez obzira na tip bolesti i starost pacijenta, a najčešći simptomi uključuju bol, otok, oslabljenje kosti, umor i neobjašnjiv gubitak težine.
Najčešći simptomi raka kostiju:
Bol u kostima: Bol je najčešći simptom koji prati rak kostiju i može biti blag u početnim fazama, ali postepeno postaje intenzivniji i učestaliji kako tumor raste. Bol može biti lokalizovan u predelu zahvaćene kosti, ali u nekim slučajevima može da se širi na druge delove tela.
Otok i osetljivost: U blizini obolelog područja može se javiti otok koji često bude meka na dodir. Ovaj simptom može biti vidljiv čak i pre nego što se bol u kostima postepeno povećava.
Slabljenje kosti: Kosti koje su zahvaćene rakom postaju slabije i sklone su prelomu, čak i uz manji fizički napor ili povrede.
Umor i iscrpljenost: Pacijenti oboleli od raka kostiju često se osećaju iscrpljeno i imaju opšti osećaj umora koji se ne povlači ni nakon odmora.
Neobjašnjiv gubitak težine: Ovaj simptom se može javiti kada tumor počne da utiče na celokupni metabolizam tela.
Kada treba potražiti pomoć lekara?
Poseta lekaru je obavezna ako se bol u kostima pojavljuje i ponovo se vraća, naročito ako bol ne prestaje ni nakon uzimanja analgetika ili se pogoršava noću. Takođe, ako primetite otok, crvenilo, ili ako kost postane izuzetno osetljiva na dodir, trebalo bi da se konsultujete sa stručnjakom.
Tipovi raka kostiju:
Osteosarkom: To je jedan od najčešćih i najpoznatijih tipova raka kostiju. Osteosarkom se javlja kada kancerogene ćelije počnu da formiraju novu kost, a obično pogađa decu i mlade osobe. Najčešće se razvija u kostima ruku i nogu, a u retkim slučajevima može nastati izvan kosti, što se naziva ekstraskeletni osteosarkom.
Hondrosarkom: Hondrosarkom je drugi najčešći oblik raka kostiju. U ovom slučaju, kancerogene ćelije proizvode hrskavicu, a tumor obično nastaje u karlici, rukama ili nogama. Hondrosarkom se najčešće javlja kod starijih osoba, a može biti teže lečiti zbog svoje prirode i lokacije.
Juingov sarkom: Ovaj tip raka kostiju najčešće pogađa karlicu, ruke i noge, a najčešći je kod dece i mladih osoba. On se može razviti u bilo kojoj kosti, ali se najčešće pojavljuje u dužim kostima ekstremiteta.
Faktori rizika za razvoj raka kostiju:
Iako nisu svi uzroci raka kostiju poznati, istraživanja su ukazala na nekoliko faktora koji mogu povećati rizik od razvoja ove bolesti:
Genetski faktori i nasledni sindromi: Postoji nekoliko retkih genetskih sindroma koji mogu povećati rizik od raka kostiju, uključujući Li Fraumenijev sindrom i nasledni retinoblastom. Ovi sindromi se prenose u porodici i mogu dramatično povećati šanse za razvoj raka kostiju kod osoba koje ih naslede.
Padžetova bolest kostiju: Ova bolest, koja se uglavnom razvija kod starijih osoba, dovodi do povećane aktivnosti kostiju i može povećati rizik od razvoja malignih tumora u kostima.
Izloženost radijaciji: Visoke doze radijacije, posebno one koje se koriste u lečenju drugih vrsta raka (npr. radioterapija), mogu povećati rizik od razvoja raka kostiju u budućnosti. Takođe, dugotrajna izloženost radijaciji, poput rada sa radioaktivnim materijalima, može povećati rizik.
Iako je rak kostiju relativno redak, važno je prepoznati simptome i potražiti odgovarajući medicinski savet ako se bilo koji od ovih simptoma javi. Rana dijagnoza i adekvatno lečenje mogu značajno povećati šanse za uspešno lečenje i poboljšanje kvaliteta života pacijenata.
