Multipla skleroza e hronično autoimuno oboljenje koje zahvata centralni nervni sistem .Simptomi se mogu razvijati postepeno, a prvi znakovi se često ignorišu jer djeluju blago, nespecifično i mogu nalikovati na mnoge druge zdravstvene tegobe.
Novo, obimno istraživanje koje je objavljeno u uglednom medicinskom časopisu Neurology bacilo je dodatno svjetlo na rane znakove koji mogu ukazivati na razvoj multiple skleroze (MS) – ozbiljne, hronične neurološke bolesti koja pogađa centralni nervni sistem. Iako se multipla skleroza često dijagnostikuje tek nakon pojave izraženih neuroloških simptoma poput problema sa vidom, koordinacijom i hodom, sve je više dokaza koji sugerišu da određeni, naizgled nepovezani simptomi mogu prethoditi dijagnozi i do nekoliko godina.
Prema ovom istraživanju, konstipacija (zatvor) se pokazala kao jedan od ranih pokazatelja koji se javlja godinama prije nego što se postavi dijagnoza MS. Uz zatvor, među ranim znacima upozorenja identifikovani su i učestale infekcije urinarnog trakta, infekcije bešike, depresija i seksualne disfunkcije. Ove manifestacije su često nespecifične i mogu biti povezane i sa drugim zdravstvenim stanjima, ali njihova učestala pojava kod osoba koje kasnije razviju MS daje povod za pažljivije praćenje.
Istraživači su analizirali medicinsku dokumentaciju čak 20.174 osoba sa nedavno dijagnostikovanom multiplom sklerozom, uporedivši ih sa kontrolnom grupom od 54.790 ljudi bez dijagnoze MS. Osim toga, analizirani su i podaci osoba koje boluju od sličnih autoimunih bolesti kao što su Kronova bolest i sistemski lupus eritematozus, kako bi se napravilo poređenje među različitim autoimunim stanjima.
Rezultati su pokazali da je kod osoba koje su kasnije razvile MS znatno veća vjerovatnoća da su nekoliko godina ranije iskusile pomenute simptome – depresiju, zatvor, infekcije urinarnog trakta, probleme sa bešikom i seksualne tegobe. Iako ove tegobe nisu specifične samo za MS, njihova učestalost u ranim fazama bolesti može pomoći u ranijem postavljanju sumnje na ovu dijagnozu, naročito kod osoba sa genetskom predispozicijom.
Važnost rane dijagnostike
Rana identifikacija ovih simptoma mogla bi igrati ključnu ulogu u pravovremenom reagovanju i potencijalnoj usporenosti progresije bolesti. Prepoznavanjem ovih ranih pokazatelja, ljekari mogu uputiti pacijente na dodatna ispitivanja – uključujući snimanje magnetnom rezonancom (MR), testove likvora i neurološke preglede – koji mogu otkriti promjene u centralnom nervnom sistemu još prije pojave klasičnih simptoma kao što su problemi sa vidom, slabost u ekstremitetima ili gubitak ravnoteže.
Ograničenja studije
Ipak, autori ističu da postoje određena ograničenja u ovom istraživanju – uključujući nedostatak podataka o obrazovanju, etničkoj pripadnosti, socioekonomskim faktorima kao i relativno mali broj ispitanika mlađih od 25 godina. Uprkos tome, rezultati pružaju važne uvide i predstavljaju koristan alat za ranu intervenciju, pogotovo kod osoba koje već imaju porodičnu istoriju MS ili drugih autoimunih bolesti.
Širi kontekst bolesti
Multipla skleroza je autoimuni poremećaj, što znači da imunološki sistem napada vlastite ćelije – u ovom slučaju, mijelinsku ovojnicu koja obavija nerve u mozgu i kičmenoj moždini. Zbog toga nije neobično da osobe sa MS često boluju i od drugih autoimunih bolesti kao što su Hašimoto tireoiditis, sistemski eritemski lupus (SLE), pa čak i celijakija.
Stres je takođe prepoznat kao potencijalni okidač za pojavu ili pogoršanje simptoma. Iako se smatra da MS generalno ne utiče na plodnost, trudnoću ili sam čin porođaja, veliki broj oboljelih – naročito žena – prijavljuje seksualne smetnje. Studije pokazuju da se seksualna disfunkcija javlja kod 60% muškaraca i čak 90% žena oboljelih od MS, što značajno utiče na kvalitet života i psihosocijalno blagostanje.
Spektar simptoma i komplikacija
Simptomi MS su raznovrsni i mogu varirati od osobe do osobe. U početnim fazama to mogu biti blaga ukočenost, osećaj peckanja, trnjenje ruku i nogu, povremeni problemi sa hodanjem, dok kako bolest napreduje, mogu se javiti ozbiljniji simptomi kao što su problemi sa vidom, poremećaji mokrenja i defekacije, gubitak ravnoteže, problemi sa govorom i gutanjem, bolni mišićni grčevi i drugi neurološki poremećaji.
Ne treba zanemariti ni tzv. nevidljive simptome koji često prođu nezapaženo od strane okoline, a značajno opterećuju pacijente – kao što su hronični umor, problemi sa koncentracijom, pažnjom, mentalna usporenost i emocionalne tegobe.
Nažalost, kod značajnog broja pacijenata, nakon 10–15 godina od pojave prvih simptoma dolazi do ozbiljnog funkcionalnog oštećenja, koje može uključivati paralizu, otežano samostalno kretanje ili potpuni invaliditet. Zato je rana intervencija presudna.
